Choroba Crohna to przewlekłe zapalenie jelit (ang. Inflammatory Bowel Disease – IBD), które może dotyczyć każdego odcinka przewodu pokarmowego, od jamy ustnej po odbyt. Najczęściej jednak zajmuje końcowy odcinek jelita cienkiego (jelito kręte) i początkowy odcinek jelita grubego. Jest to schorzenie o złożonej etiologii, które znacząco wpływa na jakość życia pacjentów.
Przyczyny i czynniki ryzyka rozwoju choroby Crohna
Dokładne przyczyny rozwoju choroby Crohna nie są w pełni poznane. Uważa się, że jest to choroba wieloczynnikowa, w której interakcje między czynnikami genetycznymi, środowiskowymi, immunologicznymi i mikrobiotą jelitową odgrywają kluczową rolę.
- Czynniki genetyczne: Istnieje predyspozycja genetyczna do rozwoju choroby Crohna. Badania wykazały związek z określonymi genami, takimi jak gen NOD2. Osoby, których bliscy krewni chorują na IBD, mają zwiększone ryzyko zachorowania.
- Czynniki środowiskowe: Do czynników środowiskowych zalicza się dietę, palenie papierosów (które znacząco zwiększa ryzyko i zaostrza przebieg choroby), stosowanie niektórych leków (np. niesteroidowych leków przeciwzapalnych – NLPZ) oraz infekcje.
- Dysfunkcja układu odpornościowego: U osób z chorobą Crohna obserwuje się nieprawidłową odpowiedź immunologiczną na florę bakteryjną jelit. Układ odpornościowy atakuje własne tkanki przewodu pokarmowego, prowadząc do przewlekłego stanu zapalnego.
- Mikrobiota jelitowa: Zmiany w składzie i funkcji bakterii jelitowych (dysbioza) są coraz częściej wiązane z rozwojem choroby Crohna.
Objawy choroby Crohna – co powinno nas zaniepokoić?
Objawy choroby Crohna są bardzo zróżnicowane i zależą od lokalizacji oraz rozległości zmian zapalnych w przewodzie pokarmowym. Mogą pojawiać się okresy zaostrzeń i remisji.
Najczęstsze objawy to:
- Ból brzucha: Często zlokalizowany w prawym dolnym kwadrancie, może przypominać ból przy zapaleniu wyrostka robaczkowego.
- Biegunka: Zwykle wodnista, często występuje również w nocy. Może zawierać krew lub śluz.
- Utrata masy ciała: Spowodowana zaburzeniami wchłaniania i zmniejszonym apetytem.
- Zmęczenie i osłabienie: Wynikające z przewlekłego stanu zapalnego i niedoborów pokarmowych.
- Gorączka: Szczególnie podczas zaostrzeń choroby.
- Zmiany okołoodbytnicze: Mogą obejmować przetoki (nienormalne połączenia między jelitem a skórą lub innymi narządami), ropnie lub szczeliny odbytu.
- Objawy pozajelitowe: Choroba Crohna może wpływać również na inne narządy, prowadząc do zapalenia stawów, zmian skórnych (np. rumień guzowaty), zapalenia błony naczyniowej oka czy problemów z wątrobą i drogami żółciowymi.
Diagnostyka choroby Crohna – jak lekarz stawia diagnozę?
Diagnoza choroby Crohna opiera się na połączeniu wywiadu lekarskiego, badania fizykalnego oraz szeregu badań dodatkowych.
- Badania laboratoryjne: Obejmują morfologię krwi (w celu wykrycia anemii), badanie poziomu białka C-reaktywnego (CRP) i OB (wskaźniki stanu zapalnego) oraz badania kału (w celu wykluczenia infekcji i oceny obecności krwi).
- Badania obrazowe:
- Kolonoskopia z biopsją: Pozwala na bezpośrednią ocenę błony śluzowej jelita grubego i pobranie wycinków do badania histopatologicznego, które jest kluczowe dla potwierdzenia diagnozy.
- Endoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego: Umożliwia ocenę przełyku, żołądka i dwunastnicy.
- Badania radiologiczne: Tomografia komputerowa (TK) lub rezonans magnetyczny (MRI) jamy brzusznej i miednicy pozwalają ocenić rozległość zmian, obecność powikłań (np. ropni, przetok) oraz zajęcie jelita cienkiego, które jest trudne do oceny podczas kolonoskopii.
- Badania histopatologiczne: Analiza mikroskopowa pobranych wycinków pozwala potwierdzić charakterystyczne dla choroby Crohna zmiany zapalne, takie jak nacieki zapalne i ziarniniaki.
Leczenie choroby Crohna – cele i metody
Celem leczenia choroby Crohna jest osiągnięcie i utrzymanie remisji (okresu bezobjawowego), zapobieganie powikłaniom oraz poprawa jakości życia pacjenta. Leczenie jest zazwyczaj długoterminowe i wielokierunkowe.
Farmakoterapia
- Leki przeciwzapalne:
- Aminosalicylany (5-ASA): Stosowane głównie w łagodniejszych postaciach choroby, szczególnie w zajęciu jelita grubego.
- Kortykosteroidy: Skuteczne w opanowywaniu ostrych stanów zapalnych i zaostrzeń, ale ze względu na liczne działania niepożądane stosowane są krótkoterminowo.
- Leki immunosupresyjne: Hamują nadmierną aktywność układu odpornościowego. Należą do nich azatiopryna, merkaptopuryna czy metotreksat.
- Leki biologiczne: Są to nowoczesne terapie, które celują w konkretne cząsteczki biorące udział w procesie zapalnym (np. cytokiny). Przykładem są leki anty-TNF (infliksymab, adalimumab) czy inhibitory integrin. Stosowane są u pacjentów z umiarkowaną i ciężką postacią choroby lub w przypadku braku odpowiedzi na inne metody leczenia.
- Antybiotyki: Stosowane w przypadku powikłań bakteryjnych, takich jak ropnie czy przetoki.
Leczenie żywieniowe
U niektórych pacjentów, zwłaszcza z nasilonymi objawami lub zwężeniami jelita, stosuje się żywienie dojelitowe lub pozajelitowe, które pozwala na odpoczynek jelit i poprawę stanu odżywienia. Utrzymanie zbilansowanej diety jest kluczowe dla ogólnego stanu zdrowia.
Leczenie chirurgiczne
Chirurgia nie jest leczeniem z wyboru, ale może być konieczna w przypadku wystąpienia powikłań, takich jak:
- Niedrożność jelit.
- Perforacja (przedziurawienie) jelita.
- Krwotok z przewodu pokarmowego.
- Ropnie lub przetoki, które nie odpowiadają na leczenie zachowawcze.
- Zmiany nowotworowe.
Zabiegi chirurgiczne polegają na usunięciu zmienionego fragmentu jelita, a następnie zespoleniu jego końców.
Życie z chorobą Crohna – jak sobie radzić?
Życie z chorobą Crohna wymaga ciągłego monitorowania stanu zdrowia, regularnych wizyt kontrolnych u lekarza i ścisłego przestrzegania zaleceń terapeutycznych. Kluczowe jest również wsparcie psychologiczne i budowanie sieci wsparcia. Edukacja pacjenta na temat choroby, jej przebiegu i sposobów radzenia sobie z objawami jest niezwykle ważna. Wielu pacjentów odnosi sukcesy, prowadząc aktywne życie zawodowe i społeczne, dzięki odpowiedniemu leczeniu i dbaniu o siebie.
